داریوش بوربور (انگلیسی: Dariush Borbor، زاده تهران، ۷ اردیبهشت ۱۳۱۳) معمار، شهرساز، طراح، مجسمه‌ساز، نقاش، پژوهشگر و نویسنده ایرانی است.

در سال ۱۳۴۳ دفتر مهندسی خود را بنام «مهندسین مشاور بوربور» بنیان‌گذاری نمود، و از بدو شروع به کار حرفه‌ای، سبک نوین معماری وی مورد توجه صاحب نظران برجسته بین‌المللی قرار گرفت: آنتونی کرافت (Anthony Krafft) تحلیلگر معروف معماری سوئیسی از او به عنوان «یکی از پیشگامان معماری مدرن که احتمالاً در راه بوجود آوردن سبک معماری قرن بیستم ایرانی است» نام برد. همچنین میشل راگون (Michel Ragon) نویسنده فرانسوی اثرگذار در هنر و معماری (۱۳۵۲) از او به عنوان «معمار در جستجوی سبک معماری مدرن ایرانی» سخن گفت. در سال ۱۳۵۵، «مؤسسه Sphere Iran» را بمنظور تدوین طرح جامع محیط زیست منسجم کشور ایران تاُسیس نمود، و در سال ۱۳۶۱، به همت و مدیریت وی «پژوهشگاه و کتابخانه مطالعات ایرانشناسی»، بنیان‌گذاری شد.

اکثراً از بوربور به عنوان فردی پیشکسوت و تأثیرگذار در معماری و شهرسازی مدرن قرن بیستم ایران یاد می‌کنند، و وی را آغازکننده شهرسازی مدرن ایران می‌دانند، بسی او را «پدر شهرسازی نوین ایران» می‌خوانند، و فردی بنیادین در تأسیس و تحول شورای عالی شهرسازی (۱۳۴۵) به حساب می‌آورند.

داریوش بوربور برنده تعداد زیاد جوایز بین‌المللی و ملی می‌باشد، منجمله جایزه بین‌المللی مرکور طلا (Gold Mercury International Award) از ایتالیا، ۱۳۵۴؛ عطیه ویژه جهت طراحی و نظارت در ساخت مجموعه تجاری بازار رضا در مشهد، ۱۳۵۶؛ و جایزه «پنجاه آرشیتکت برجسته جهان» (Fifty Outstanding Achitects of the World) در دومین همایش و نمایشگاه بین‌المللی آثار معماران برجسته دنیا در بلگراد، ۱۳۶۷.

تحصیلات

داریوش بوربور دوره آموزش ابتدائی خود را در ایران طی کرد و در سن سیزده سالگی (۱۳۲۶) به‌منظور ادامهٔ تحصیلات عازم انگلستان شد و پس از دریافت دیپلم عمومی از دانشگاه کمبریج انگلستان (۱۳۳۱)، موفق به اخذ لیسانس آرشیتکتور (۱۳۳۷) و فوق لیسانس شهرسازی (۱۳۳۸) از دانشگاه لیورپول گردید؛ سپس راهی سوئیس شد و دکترای خود را (۱۳۴۰) در رشته معماری نقاط گرم و خشک زیر نظر استاد بنام فرانسوی پروفسور اوژن بودوئن (Eugène Beaudouin) از دانشگاه ژنو دریافت نمود.

فعالیتهای حرفه‌ای

فعالیتهای حرفه‌ای ۱۳۴۰–۱۳۳۸

در دوران گذراندن دکترا، بوربور با شهرساز سوئیسی پروفسور آرنولد اوشل (Arnold Hoechel) و همچنین معمارانی چون فری و هونزیکر (Frei-Hunziker) همکاری داشت، از جمله اولین بولینگ تمام اتوماتیک اروپا در مِرَن (Meyrin) و همچنین در بیروت لبنان.

فعالیتهای حرفه‌ای ۱۳۵۷–۱۳۴۰

در سال ۱۳۴۰ بنا به دعوت شرکت ساختمانی ایران راه، که در آن زمان بزرگ‌ترین شرکت ساختمانی ایران بود، بوربور با سمت معاونت مدیر فنی به ایران بازمی‌گردد. در سال ۱۳۴۲ دفتر مهندسی خود را با نام «مهندسین مشاور بوربور» راه اندازی می‌کند. با مدیریت و پشتکار وی، شرکت در مدت زمان کوتاهی تبدیل به یک مؤسسه بزرگ مهندسی مشاور شده و رشته‌های معماری، طراحی داخلی، شهرسازی، محیط زیست، مهندسی سازه، تأسیسات، برق، برآورد و متره را در داخل تشکیلات اداری خود به وجود میاورد، و هم‌زمان به راه اندازی و تأسیس چند ین شعبه در شهرهای مختلف ایران می‌پردازد.

فعالیتهای حرفه‌ای ۱۳۷۰–۱۳۵۷

چند ماه قبل از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، بوربور جهت بنیان‌گذاری شرکت بین‌المللی مدیریت خدمات مهندسی، بنام Borbor International Management Consultants عازم پاریس فرانسه می‌گردد. فعالیت‌های این شرکت ارائه خدمات مشاوره مدیریت مهندسی و اطلاع‌رسانی فنی در امور ساختمانی را در بر می‌گرفت. شش سال بعد (۱۳۶۳) راهی لس آنجلس کالیفرنیا می‌شود و به کار مشاوره معماری ادامه می‌دهد، و ضمناً به پژوهش‌های ایرانشناسی می‌پردازد.

فعالیتهای حرفه‌ای ۱۳۷۰ تا به حال

بوربور در سال ۱۳۷۰ به ایران بازمی‌گردد و «پژوهشکده و کتابخانه مطالعات ایرانشناسی» را به صورت مؤسسه خصوصی مستقل، غیر سیاسی و غیردولتی و با تأکید خاص بر تحقیقات در رشته‌های بکر و نو، بنیان‌گذاری می‌نماید. مشاور و نویسنده دائرة المعارف ایرانیکا.

جوایز و افتخارات

• ۱۳۳۷، جایزه «Architects' Journal Working Drawings» - لندن، انگلستان.
• ۱۳۳۸، جایزه اول، طرح ایده برای منطقه‌ای در شهر لیورپول، دانشکده شهرسازی دانشگاه لیورپول، انگلستان.
• ۱۳۴۴، جایزه اول، طرح پاویلیون ایران (The Persian Pavilion)، لس آنجلس، کالیفرنیا.
• ۱۳۵۴، جایزه مرکور طلا بین‌المللی (Gold Mercury International Award) رم، ایتالیا.
• ۱۳۵۵، جایزه اول مرکز مجموعه تجاری بازار رضا، مشهد.
• ۱۳۵۶، جایزه مرکز استراحتی - تفریحی شرکت ملی نفت ایران، محمودآباد، کرانه بحر خزر.
• ۱۳۵۶، جایزه اول نماد شهر مشهد.
• ۱۳۵۷، عطیه ویژه، جهت طراحی و نظارت در ساخت مجموعه تجاری بازار رضا، مشهد.
• ۱۳۶۷، جایزه «پنجاه آرشیتکت برجسته جهان» (Fifty Outstanding Achitects of the World) در دومین همایش و نمایشگاه بین الملی آثار معماران برجسته دنیا در بلگراد.
• ۱۳۹۹، نشان شوالیه هنر و ادب دولت فرانسه (Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres)
• ۱۴۰۰، داریوش بوربور در فهرست EduRank یکصد فارغ‌التحصیل برجسته دانشگاه لیورپول انگلستان.
• ۱۴۰۰، داریوش بوربور در فهرست تأثیر گذارترین فارغ التحصیلان علمی دانشگاه لیورپول انگلستان.
• ۱۴۰۲، جایزه برترین فارغ التحصیلان دانشگاه لیورپول انگلستان سال ۲۰۲۳ (Alumni Award 2023).

خلاصه آثار و تالیفات

معماری

• ۱۳۴۶، مرکز ورزشی و تفریحی قصر یخ، تهران.
• ۱۳۵۰، نماد شهر مشهد (تخریب در سال ۱۳۸۶).
• ۱۳۵۵، موزه و کتابخانه آستان قدس رضوی، مشهد.

طرحهای جامع شهری و منطقه‌ای

• ۱۳۴۳–۱۳۴۶، طرح جامع منطقه نوشهر-چالوس.
• ۱۳۴۴–۱۳۴۵، طرح جامع سراسری کرانه بحر خزر.
• ۱۳۴۹–۱۳۵۳، طرح جامع منطقه آبادان-خرمشهر.

طرحهای شهرسازی، فضای سبز و محیط زیست

• ۱۳۴۷، طرح نوسازی اطراف حرم مطهر حضرت امام رضا (ع)، مشهد.
• ۱۳۴۷، طرح نوسازی شهر زلزله زده کاخک (با همکاری دفتر فنی وزارت کشور).
• ۱۳۵۶، مرکز تجاری بازار رضا، مشهد.
• ۱۳۵۷، پیشنهاد تدوین طرح جامع محیط زیست منسجم کشور ایران.

تالیفات

• داریوش بوربور، مجلس: تهران، ایران، دانشگاه لیورپول، گوگل بوک، لیورپول، ۱۹۵۸.
• مدخل «تأثیرگذاری باغهای ایرانی بر تزئینات دوران اسلامی» (The Influence of Persian Gardens on Islamic Decoration) در Architecture Formes Fonctions، ج ۱۴، لوزان، سوئیس، ۱۹۶۸، صص ۸۴–۹۱.
• داریوش بوربور، نوسازی اطراف حرم حضرت رضا مشهدD. Bourbour [Borbor],Projet de Rénovation de Haram Hazrat-e-Reza à Meched، نشر هنر و معماری، تهران، ۱۹۷۲.
• مدخل «ایران» (Iran) در دانشنامه بین‌المللی شهرسازی، نیویورک، ۱۹۷۴، صص ۵۵۳–۵۶۷.
• مدخل «قلعه بوربور» (Burbur Castle) در دانشنامه ایرانیکا، نیویورک، ۲۰۱۳.
• مدخل «علی بوربور» (ʿAli Burbur) در دانشنامه ایرانیکا، نیویورک، ۲۰۱۳.
• مدخل «ایل بوربور» (Burbur Tribe) در دانشنامه ایرانیکا، نیویورک، ۲۰۱۴.
• مدخل «اسماعیل خان بوربور» (Esmāʿil khan Burbur) در دانشنامه ایرانیکا، نیویورک، ۲۰۱۴.
• مدخل «نقش شاه شاهان: تفسیری در تاریخ‌نگاری» (The Role of the King of Kings: An Interpretation in Historiography) در In Quest of Identity: Studies on the Persianate World، ورشو، لهستان، ۲۰۱۵، صص ۱۳–۳۹.
• داریوش بوربور، داریوش بوربور مجموعه مقالات، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها ۱۳۳۳–۱۳۹۷، نشر سحاب، تهران، ۱۳۹۷.
• Dariush Borbor, Analytical Comparative Etymological Dictionary of Reduplication in the Major languages of the Middle East and Iran, Oxford, 2023.

نگارخانه

پیوند به بیرون

• Dariush Borbor's Official Website
• Dariush Borbor on Academia.edu
• Iran Contemporary Architect’s Site
• Persian Studies Seminars, University of Cambridge
• Iran Heritage Foundation (IHF), From Persepolis to Isfahan
• Dr Dariush Borbor Being Asked About Ancient and Modern Architecture
• The Architect of Free Lines (معمار خطوط آزاد)
• Dariush Borbor's lifelong contributions
• BBC Hard Talk Special (به عبارت دیگر ویژه: گفتگو با داریوش بوربور)
• Iran Heritage Foundation (IHF), "A Comparative Analysis of Contemporary Architecture in Iran and the West" by Dr Dariush Borbor (Research Institute and Library of Iranian Studies), London, November 12, 2016, published on May 5, 2017
• Iran Heritage Foundation (IHF), "Different and Modern, yet Iranian" by Dr Dariush Borbor (BORBOR Consulting Architects, Engineers, Planners), London, November 12, 2016, published on May 5, 2017
• Iran Heritage Foundation (IHF), "Iranian Architects & Architecture: Panel discussion", London, November 12, 2016, published on May 5, 2017

منابع