محسن فروغی(Mohsen Foroughi)

محسن فروغی (۲۴ اردیبهشت ۱۲۸۶ – ۱۴ مهر ۱۳۶۲) معمار ایرانی، استاد معماری و رئیس پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود.

وی فرزند محمدعلی فروغی (ذکاء الملک) ادیب و سیاست‌مدار ایران بود. او در سال ۱۳۱۶ از دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس (École des Beaux-Arts) با مدرک درجه یک فارغ‌التحصیل شد و همان سال به ایران بازگشت. وی در سال ۱۳۱۶ در زمره نخستین معماران معاصر ایرانی به استخدام دولت درآمد. او به همراه آندره گدار، ماکسیم سیرو و رولاند دابرول از بنیان‌گذاران و استادان دانشکده معماری دانشگاه تهران و پس از آندره گدار، دومین رئیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده است که پس از آندره گدار مدت ۹ سال ریاست دانشکده را برعهده داشت. محسن فروغی به همراه حیدر غیایی در سال ۱۳۴۲ به اتهام زد و بندهای غیرقانونی در طرح ساختمان مجلس سنای ایران (کاخ سنا)، مدتی را در زندان گذراند. وی پس از مدتی تبرئه شد و خود به عضویت مجلس سنا درآمد. او در سال ۱۳۵۷ نزدیک ۳ ماه و در کابینه‌های جعفر شریف‌امامی و غلامرضا ازهاری، سمت وزیر فرهنگ و وزیر علوم را عهده‌دار بود. فروغی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران و در ۱۲ فروردین ۱۳۵۸ دستگیر شد و مجموعه اشیا و آثار هنری شخصی وی ضبط و به موزه ایران باستان تهران منتقل شد. وی در ششم دیماه ۱۳۶۱ از زندان آزاد شد و ده ماه بعد در گذشت.

آثار

از مهم‌ترین آثار او می‌توان به دانشکده حقوق دانشگاه تهران (با همکاری ماکسیم سیرو)، ساختمان وزارت دارایی، آرامگاه باباطاهر همدان، آرامگاه سعدی (سعدیه) (با همکاری علی صادق)، آرامگاه رضاشاه، کاخ نیاوران و همچنین شعبه‌های بانک ملی ایران در شهرهای شیراز، اصفهان، تبریز و بازار تهران اشاره کرد. بسیاری از این آثار، از جمله ساختمان‌های دانشگاه تهران و آرامگاه سعدی امروزه جزو میراث فرهنگی ایران شناخته می‌شوند. اگر چه نگاه فروغی به معماری نگاهی مدرن بود اما وی با اصول و عناصر معماری ایرانی چون ایوان و کاشی‌کاری به خوبی آشنایی داشت. این شیوه طراحی به خوبی در ساختمان بانک ملی که تضادی بین مصالح نوین و طراحی داخلی و نمای سنتی است، خودنمایی می‌کند.

او همچنین خانه‌ها و ویلاهای مسکونی متعددی را در تهران طراحی نمود که در آنها به جای شیوه مرسوم و سنتی تقسیم فضاها در پلان بر اساس میزان عمومی و خصوصی بودن آنها، شیوه مدرن طراحی فضاهای کاربردی را پیاده‌سازی کرد.

مجلس سنا

فروغی پیمانکار سایت مجلس سنا بوده و در دوره امینی به همین دلیل چند ماه در زندان به سر برد تا اینکه سرانجام از این اتهام تبرئه شد.

اتهام

محمدقلی مجد، پژوهش‌گر ایرانی مقیم ایالات متحده آمریکا، در کتابی با عنوان تاراج بزرگ ادعا می‌کند که محسن فروغی و پدرش محمدعلی فروغی در سرقت آثار باستانی ایران نقش بسزائی داشته‌اند.

اسکار وایت موسکارلا، باستان‌شناس آمریکایی، در کتابی با عنوان «دروغی که بزرگ شد: جعل فرهنگ شرق نزدیک باستان» می‌گوید که محسن فروغی و پدرش محمدعلی فروغی در کار فروش آثار عتیقه بوده و ضمن همکاری با دلالان، در ساخت اشیای تقلبی شبه‌باستانی نیز نقش داشته‌اند، موسکارلا در این کتاب از حجم وسیع اشیای قلابی باستانی و سندسازی‌های لازم تاریخی و باستان‌شناختی برای آنها پرده برمی‌دارد. اشیایی که به گفته او به فراوانی در موزه‌های جهان پراکنده هستند و دست اشخاص ذی‌نفوذی، همچون محسن فروغی، در ساخت و تجارت آنها دخیل بوده است

جستارهای وابسته

• کامران دیبا
• حسین امانت
• کورش فرزامی
• هوشنگ سیحون
• عبدالعزیز فرمانفرمائیان
• دانشگاه تهران
• دانشکده هنرهای زیبا
• گورستان ابن بابویه

پانویس

منابع

• روزنامه اعتماد، شماره ۱۹۱۶ مورخ ۱۵/۱/۸۸
• مینا معرفت، ریچارد. ن. فرای، FORŪGĪ, MOḤSEN، دانشنامه ایرانیکا (نسخه برخط)، بازیابی در ۱۷ ژوئن ۲۰۱۰

پیوند به بیرون

• روزنامه اعتماد، گزارش اجتماعی بایگانی‌شده در ۶ آوریل ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine «فروغی؛ بسترساز تلفیق معماری مدرن با معماری سنتی ایران، نوشته فرشید امامی»